Friendly Fire Amsterdam

Locatie: verspreid door de van der Pekbuurt, totaal 11 locaties

Kunstenaar: Hester Oerlemans

oplevering: 2018

Opdrachtgever: Gemeente Amsterdam, Stadsdeel Noord

Projectbegeleiding: Marco Cops en Harold Schouten

Sinds enkele jaren staat op de begraafplaats de Nieuwe Noorder een gedenkteken voor de slachtoffers van het Fokkerbombardement.

Jaarlijks wordt het bombardement herdacht door overlevenden, hun familie en sinds kort ook schoolkinderen.

Echter, in de buurt die het zwaarst getroffen is, is geen herdenkingspunt van dit bombardement. Er is niet zichtbaar wat zich daar juli 1943 heeft afgespeeld. Alleen als je het weet kan je de subtiele verschillen in bouwstijl zien tussen de huizen die voor en na de bombardementen gebouwd zijn.

van der Pekplein

Mogelijk heeft het ermee te maken dat de bombardementen friendly fire betrof waar minder aandacht aan besteed werd dan aan de bommen die door de bezetter gegooid werden. Het laat echter onverlet dat het een vreselijk stukje geschiedenis is waarbij meer dan 200 bewoners gedood werden. In juli 1943 hebben de Geallieerden 3 x geprobeerd bommen af te werpen op de Fokker vliegtuigenfabriek in Amsterdam-Noord, omdat zij was ingeschakeld bij de Duitse oorlogsindustrie.
De geallieerde aanvallen op de fabriek miste het doel goeddeels en bommen kwamen terecht op woonwijken (met name de van der Pekbuurt), een klooster en een kerk.
Er vielen ruim 200 doden, vooral burgerslachtoffers. Omdat het geallieerde bommen waren, is deze tragische gebeurtenis altijd een gevoelig onderwerp geweest.

Er kwamen signalen uit de buurt om ook dit stukje geschiedenis een plek te geven.

Het Stadsdeel heeft eind 2016 in samenwerking met Wiseguys Urban Art Projects opdracht geschreven om een serieel kunstwerk te laten vervaardigen dat uitdrukking geeft en gebaseerd is op het Fokker bombardement van 1943. Het kunstwerk beoogt deze gebeurtenis op een of andere manier ‘beleefbaar’ te maken; enerzijds door de locatiekeuze en anderzijds door een koppeling naar de actualiteit.

Door de locatiekeuze (die in relatie staan met vernieuwde architectuur na het bombardement) en door meerdere locaties te gebruiken die verspreid door de woonwijk liggen, sluit de presentatievorm van het serieel kunstwerk aan bij het versnipperde, willekeurige karakter van het bombardement.

ONTWERP

Het kunstwerk verspreid zich over verschillende locaties om zo het versnipperde, willekeurige karakter van de bombardementen te benadrukken; o.a. op het Hagendoornplein, Meidoornplein, Lupineplein, Heijmansweg-JP Thijssenplein, Ranonkelkade-Geraniumweg, Van der Pekplein, Mosplein en Kraaienplein.

Door meerdere locaties te gebruiken die verspreid door de woonwijk liggen, sluit de presentatievorm van het serieel kunstwerk aan bij het versnipperde, willekeurige karakter van het bombardement.
Het voorstel behelst totaal een 11-tal kunstwerken, verspreid over de wijk, met name op pleinen en locaties waar even bij de putdeksels stilgestaan kan worden.

De verwijzing naar het verleden wordt door deze presentatievorm versterkt, dat wat in de grond zit wordt al snel met het verleden geassocieerd.
Daarnaast nemen de kunstwerken op deze wijze zo min mogelijk ruimte in.
Zodoende blijven de pleinen beschikbaar voor hun bedoelde stedelijke functies en kunnen de kunstwerken op subtiele wijze onderdeel van de stedelijke ruimte zijn.

De afbeeldingen op de diverse kunstwerken vertellen een beeldverhaal, ondersteunt met woorden of korte tekst. Putdeksels in de straat roepen sowieso vragen op: ‘wat zit eronder, wat zit in de grond?’

Delen van de deksel hebben een kleur gekregen door middel van gegoten gekleurde epoxyhars.
Ieder vlak dat een kleur krijgt heeft een opstaand randje rondom (een soort dijkje), zodat de epoxy niet wegloopt. Dit materiaal is zeer slijtvast en onderhoudsarm.
De techniek is een duurzame en beproefd in landen als Japan.
Ook worden ‘glow-in- the –dark’ kleuren gebruikt, waardoor ’s avonds (onderdelen van) de kunstwerken opvallen en een ander beeld geven dan overdag.
Zo ontstaat een kleurrijk beeld en wordt een dramatische gebeurtenis in het verleden, nu in het heden, met hedendaagse beeldmiddelen, beleefbaar gemaakt. Door het seriële karakter zullen enkele kunstwerken misschien vragen oproepen. Tezamen vormen ze een totaal verhaal en versterken ze elkaar.

De gebruikte beeldtaal in dit kunstwerk is toegankelijk voor een groot (hedendaags) publiek en geeft eenieder de mogelijkheid zelf gedachten hierover te hebben.

Meer informatie over het project vind je op de website

LOCATIES

1. Hagedoornweg, Amsterdam

2. Kraaienplein, Amsterdam

3. Hagedoornplein, Amsterdam

4. Meidoornplein, Amsterdam

5. Van der Pekplein, Amsterdam

6. Heimansweg, hoek Jac. P. Thijsseplein, Amsterdam

7. Ranonkelkade, Amsterdam

8. Lupineplein, Amsterdam

9. Distelplein, Amsterdam

10. Mosveld, Amsterdam

11. Mosplein, Amsterdam

Indien men de vroegere situatie vergelijkt met de huidige situatie blijken er in de van de Van der Pekbuurt 4 – 6 locaties te zijn waar destijds de meeste bommen zijn gevallen en waar nu ruimtelijk gezien mogelijkheden (zoals pleinen) liggen die voor een kunstwerk in aanmerking zouden kunnen komen. Daarnaast zijn op die locaties de (subtiele) verschillen in de architectuur waarneembaar vanwege wederopbouw van gebombardeerde panden in bijna dezelfde stijl.

Alleen als je het weet kan je de subtiele verschillen in bouwstijl zien tussen de huizen die voor en na het bombardement gebouwd zijn. Met name de gele markeeringsranden in de gevels geven aan dat de panden historisch zijn. De panden die wederopgebouwd zijn hebben deze gele markeringsranden niet.
Daarnaast is er bij de panden van de wederopbouw in de dakconstructie een afwijking waar te nemen.

Er is bewust gekozen voor pleinen om zo eventuele herdenking op termijn mogelijk te maken.

U kunt in ongeveer 45 minuten de gehele route lopen.

Er is geen lineaire volgorde in de route, u kunt dus ook terloops de putdeksles tegenkomen on ontdekken